به تازگی کتابی با عنوان یک ساتوشی، به قلم محمد آذرنیوار و نیما ملک‌پور و با هدف راهنمایی افراد مبتدی جهت ورود به دنیای بیت‌کوین و سایر ارزهای دیجیتالی به چاپ رسیده است و در این‌جا مروری بر آن خواهم داشت.
جز برای کسانی که تمام پنج سال اخیر را به دور از اینترنت و هر نوع رسانه‌ی خبری سپری کرده‌اند، تقریباً غیرممکن است که حداقل یک‌بار واژگانی چون «بیت‌کوین» و «بلاکچین» را نشنیده باشید؛ به ویژه در هفته‌های اخیر که صعود تاریخی قیمت بیت‌کوین، یک مرتبه‌ی دیگر توجّه بسیاری را به دنیای ارزهای دیجیتال جلب کرد. حال امّا به دلیل نوین بودن این پدیده و همچنین کمبود منابع - به ویژه منابع تألیفی فارسی - در این حوزه (در قیاس با پدیده‌های قدیمی‌تری چون بازار سهام و اوراق بهادار)، ممکن است آشنایی اوّلیه با آن برای افراد زیادی چالش‌برانگیز باشد و ندانند که از کجا باید شروع کنند. حال اخیراً کتابی فارسی برای کمک به همین افراد منتشر شده است: یک ساتوشی؛ راهنمای ورود به دنیای بیت‌کوین، اتریوم و ارزهای دیجیتال برای مبتدی‌ها، نوشته‌ی محمد آذرنیوار و نیما ملک‌پور (به ترتیب: سردبیر و مدیر بخش تحقیق و توسعه‌ی وب‌سایت ارزدیجیتال).
همان‌طور که از زیرْعنوان نیز پیداست، مخاطب اصلی این کتاب افراد مبتدی است؛ کسانی که آشنایی چندانی ارزهای دیجیتال و بازارشان نداشته و علاقه دارند بیشتر در خصوص این جهان بدانند. در بخشی از مقدّمه آمده است:
کتاب حاضر تلاشی برای راهنمایی افرادی است که تنها در حد شنیدن واژه‌ی بیت‌کوین یا دنبال‌کردن قیمت ارزهای دیجیتال با این فناوری آشنا هستند و به‌دنبال شناخت جنبه‌های بیشتر و روش‌های سرمایه‌گذاری در آنها می‌گردند. از کوچک‌ترین واحد پولی بیت‌کوین به پاس خدمات سازنده‌ی آن تحت عنوان «ساتوشی» یاد می‌شود. یک ساتوشی جزئی از صد میلیون واحد کوچک دیگر است که در کنار یکدیگر یک واحد بیت‌کوین را تشکیل می‌دهند. انقلاب پولی که بیش از یک دهه قبل شروع شد، هم‌اکنون به جایگاهی رسیده که رسانه‌ها؛ رویدادها و حوادث آن را از نزدیک دنبال می‌کنند و چشم‌های بسیاری به آینده آن دوخته شده است. یک ساتوشی نمادی برای سهیم‌شدن در این انقلاب است؛ مشارکتی که با کوچک‌ترین واحد پولی آغازگر این انقلاب انجام می‌شود. یک ساتوشی می‌تواند دارایی ارزشمندی در آینده باشد و طبق جمله‌ی معروفی که در جامعه‌ی بیت‌کوین رایج است، باید ساتوشی‌ها را روی هم انباشت.
هرچند که می‌گویند کتاب را از جلدش نباید قضاوت کرد، امّا سلیقه‌ی به‌کار رفته در ظاهر این کتاب نیز قابل تحسین است! من آن را در همان روز نخست انتشارش به صورت آنلاین سفارش دادم و چند روز بعد در یک بسته‌بندی ساده امّا شیک به دستم رسید. روی جلد کتاب، همان نماد ارز بیت‌کوین (BTC) یعنی ₿ به چشم می‌خورد که البته با یک چرخش ساعت‌گرد ۹۰ درجه و کمی سایه‌گذاری، به شکل یک عینک آفتابی در آمده است (یا حداقل من چنین برداشتی دارم). نام ساتوشی نیز از کوچک‌ترین واحد تقسیم‌بندی بیت‌کوین گرفته شده است (هر صد میلیون ساتوشی برابر یک بیت‌کوین است)، شاید به نوعی سعی دارد خواننده را تشویق کند که حتّی با مبالغ بسیار اندک نیز می‌توانید وارد این دنیا شوید.
فرض نویسندگان برای نگارش کتاب این بوده است که شما نه تنها با ارزهای دیجیتال، بلکه حتّی با سرمایه‌گذاری، اقتصاد و بازارهای مالی نیز آشنایی ندارید. جز تسلّط کافی به زبان فارسی، شاید هیچ پیش‌نیاز دیگری را نتوان برای این کتاب متصوّر شد.
کتاب از حدود ۳۰۰ صفحه تشکیل شده است. متن کتاب نیز بسیار ساده و روان بوده و خواندن کلّ کتاب از ابتدا تا انتها، برای من فقط چند ساعت وقت برد. این به خودی خود نکته‌ی مهمّی است؛ چرا که معمولاً کتاب‌هایی از این دست (به ویژه آثار ترجمه‌شده) متن سنگینی داشته و گاه حتّی ممکن است ناچار به خواندن دو یا چندباره‌ی برخی از پاراگراف‌ها شوید تا مفاهیم را درک کنید. این کتاب چنین نیست و متن روانی دارد.
با وجود متن ساده و روان، نمی‌توانید انتظار داشته باشید که ۱۰۰٪ مباحث کتاب را در ابتدا متوجّه شوید. هر فصل کتاب برای خود دنیایی بوده و می‌توان در مورد هر یک کتاب‌ها نوشت؛ همچنین برخی از موارد مطرح‌شده (همچون راه‌اندازی سیستم‌های ماینینگ، عضویت در صرّافی‌ها و...) دارای جنبه‌ی عملی نیز هستند و تا خود شخص وارد میدان نشود، قادر به درک کامل آنها نیست. لذا نباید از این موضوع دلسرد شوید. با ورود به دنیای ارزهای دیجیتال و کسب تجربه‌ی عملی، همه‌ی آن‌چه که در کتاب گفته شده است را درک خواهید کرد.
نکته‌ی دیگر این است که شما با یک کتاب تخصّصی طرف نیستید و حجم کتاب اجازه‌ی پرداختن عمیق به هیچ مبحثی را نمی‌دهد. این کتاب به شما تحلیل تکنیکال، برنامه‌نویسی سیستم‌های تحت بلاکچین، جزئیات انجام پروسه‌ی ماینینگ و... را یاد نمی‌دهد؛ امّا با بیان کلّیاتی از همه‌ی این مباحث، به شما یک دورنمای جامع ارائه داده و پس از خواندنش می‌دانید که برای مطالعات عمیق‌تر باید دقیقاً دنبال چه بگردید. به بیان دیگر، این کتاب شما را از یک فرد مبتدی که هیچ نمی‌داند، به یک فرد مبتدی که می‌داند برای دانستنِ بیشتر باید چه عبارتی را در گوگل جستجو کند تبدیل می‌شوید و این خود قدم بسیار مهمّی است — شما از «آن‌کس که نداند و نداند که نداند» به «آن‌کس که نداند و داند که نداند» ارتقاء خواهید یافت!
از آن‌جایی که کتاب تألیفی بوده و هر دو نویسنده‌ی آن ایرانی هستند، گاه در کنار مطالب اصلی، نکته‌های ارزشمندی که به طور خاص باید قابل توجّه شهروندان ایران قرار گیرد (مسائلی چون تحریم‌های بین‌المللی، نوسانات ارزش ریال، قوانین داخلی، بخشنامه‌ی وزارتخانه‌ها و...) نیز به چشم می‌خورد، چیزی که هرگز در منابع خارجی و کتاب‌های ترجمه‌شده نخواهید یافت.
در ادامه، هر یک از فصل‌های کتاب به صورت جداگانه معرّفی می‌شوند:
همان‌طور که پیش‌تر نیز گفته شد، فرض کتاب بر این است که شما جز زبان فارسی، با هیچ چیز دیگری آشنا نیستید! فصل نخست، تاریخچه‌ی بسیار کوتاهی از پول را ارائه می‌دهد. به صورت بسیار گذرا توضیح می‌دهد که پول چیست و از کجا آمده است و همچین دوران‌های پول‌کالایی، پیدایش سکه، پیدایش اسکناس‌های کاغذی، استاندارد طلا، رایج شدن دلار ایالات متّحده به عنوان ارز بین‌المللی و حذف ناگهانی پشتوانه‌ی طلا و دستوری‌شدن ارزهای دولتی را شرح می‌دهد تا نهایتاً توضیح دهد که ارزهای دیجیتال و به ویژه (ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز) برای رفع چه مشکلات و چالش‌هایی روی کار آمده‌اند.
این فصل به طور کامل به معرّفی نخستین ارز دیجیتالی غیرمتمرکز (و در حال حاضر پرارزش‌ترین ارز جهان) می‌پردازد. هم تاریخچه و چگونگی پیدایش آن شرح داده می‌شود و هم نحوه‌ی کارش به شیوه‌ای قابل فهم و به دور از جزئیات تخصّصی بیان می‌شود.
فصل بعدی به آلْت‌کوین‌ها تعلّق دارد. در این فصل اقدام به معرّفی لایت‌کوین، اتریوم، ریپل، تتر و بیت‌کوین‌کَش شده و همچین به مفاهیم بسیار مهمّی از قبیل انواع فورک (سافت‌فورک و هارد‌فورک)، قراردادهای هوشمند، اثبات سهام (PoS)، تفاوت توکن و کوین، مفهوم و کاربرد استیبل‌کوین‌ها (stable-coin) و... اشاره شده است.
از آن‌جایی که بیت‌کوین یکی از نخستین موارد استفاده‌ی عملی از بلاکچین و همچنین قطعاً معروف‌ترین و فراگیرترینِ آن است، در فصل دوّم نیز اندکی به مفهوم بلاکچین پرداخته شد. امّا این فصل به طور کامل به همین موضوع اختصاص داده شده و به طور جامع در خصوص چگونگی این شیوه‌ی ذخیره‌سازی داده‌ها، کاربردها، مزایا و معایب آن صحبت شده است. درک مفاهیم این فصل برای کسانی که علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در بازار ارزهای دیجیتال نیستند ضروری نیست؛ امّا با این حال توضیحات بسیار ساده و فاقد جزئیات تخصّصی بوده و برای همگان قابل فهم است.
نکته: از جمله کتاب‌های تألیفی مفیدی که به طور خاص به مفاهیم یادشده در این فصل پرداخته‌اند، می‌توانم به «بلاکچین؛ از بیت‌کوین تا دنیای صنعت» از دکتر پیمان اخوان و مریم دهقانی اشاره کنم. این کتاب اندکی تخصّصی‌تر است (نه زیاد) و در صورتی که دانشجوی کامپیوتر یا فنّاوری اطّلاعات هستید و تمایل دارید پایان‌نامه‌ی خود را به مطالعاتی در خصوص بلاکچین اختصاص دهید، خواندن این کتاب می‌تواند در انتخاب موضوع پایان‌نامه به شما کمک کند (البته در نهایت شاید هیچ کتابی جای مطالعه‌ی مستقیم سورس‌کد بیت‌کوین و مستندات رسمی آن را برای شما نگیرد).
انواع روش‌های سرمایه‌گذاری و کسب درآمد از ارزهای دیجیتال - اعم از معاملات کوتاه و بلندمدّت، ماینینگ و... - به صورت کوتاه در این فصل لیست شده‌اند.
این فصل با یادآوری ضرب‌المثل «تمام تخم‌مرغ‌هایت را در یک سبد قرار نده!» آغاز شده و ضمن معرّفی سریع بازار سهام، اوراق قرضه، فارکس، فلزات گران‌بها، بازار ارزهای دیجیتال را نیز با آنها مقایسه کرده و توضیح داده است که چرا علاوه بر سایر حوزه‌های سرمایه‌گذاری، باید به فکر قرار دادن قسمتی از دارایی خود در این بازار هم باشید.
ترس از جاماندن، رویای ثروت یک‌شبه، نقدشوندگی ضعیف، نوسانات خلاف انتظار و... از جمله مواردی هستند که می‌تواند به ویژه افراد مبتدی را تهدید کرده و سرمایه‌ی آنها را به باد دهند. این فصل به صورت خلاصه به تعدادی از این موارد اشاره کرده است، امّا موارد بیشتری را نیز می‌توان در سایر فصل‌ها مشاهده کرد.
این فصل مربوط به شرح چیستی و چگونگی عملکرد کیف‌پول‌های ارزهای دیجیتال، انواع آنها، معرّفی نمونه‌هایی از هر نوع، توضیح معایب و مزایای هر نوع و همچنین نکاتی تکمیلی پیرامون امنیت آن‌هاست.
این فصل شما را در خصوص انجام نخستین خرید خود راهنمایی کرده و دارای توضیحات مهمّی در خصوص صرّافی‌های ارزهای دیجیتال نیز هست (به ویژه برای کاربران مقیم ایران که با مسائلی چون تحریم نیز روبه‌رو هستند).
محتوای این فصل، فراتر از بحث ارزهای دیجیتال بوده و به توضیح انواع معاملات حرفه‌ای می‌پردازد و آنها را با مثال‌هایی ساده بیان می‌کند. علاوه بر آن، شما را از خطرهای این نوع معاملات نیز آگاه می‌کند و توضیح می‌دهد که چرا انجام چنین معاملاتی برای یک فرد تازه‌کار و ناآشنا به بازار، بسیار خطرناک و پرریسک است.
علاوه بر معاملات، از راه‌های دیگر کسب درآمد از ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز این است که به تأمین شبکه‌ی آنها پرداخته و در ازای این کار پاداشی دریافت کنید. این فصل، راهنمایی برای ماینرهای مبتدی بوده و توضیح می‌دهد که برای انجام این کار با چه مسائلی روبه‌رو خواهید شد و باید چه فاکتورهایی را مدّ نظر داشته باشید. این فصل هم شامل توضیحاتی راجع به ماینینگ با کمک کارت گرافیک است و هم ماینرهای ASIC که اختصاصاً برای همین منظور ساخته‌شده‌اند.
این فصل به معرّفی و مقایسه‌ی تحلیل‌های احساسات، فاندامنتال و تکنیکال پرداخته است و عملاً مقدّمه‌ای برای دو فصل آتی محسوب می‌شود.
در این فصل توضیح داده شده است که برای بررسی فاندامنتال یک ارز دیجیتال که به ویژه برای سرمایه‌گذاری‌های درازمدّت از اهمّیّتی کلیدی برخوردار است، به چه مواردی لازم است توجّه داشته باشید. البته حجم فصل زیاد نیست و هدفش صرفاً این است که راه را به شما نشان دهد.
بدیهیست که راجع به تحلیل تکنیکال می‌توان کتاب‌ها و مقالات بسیاری نوشت و همچنین یافتن الگوها در این تحلیل به سال‌ها تجربه نیاز دارد و نمی‌توان انتظار داشت که با خواندن تنها یک فصل از یک کتاب، چیز زیادی یاد بگیرید. با این وجود این فصل طولانی‌ترین فصل کتاب بوده و یک فرد مبتدی می‌تواند با خواندن آن درکی اجمالی داشته باشد که تحلیل تکنیکال چیست و برای یاد گرفتن آن باید دنبال چه باشد.
در این فصل مفاهیم اوّلیه‌ی تحلیل تکنیکال، انواع برخی از رایج‌ترین نمودارها، مفاهیمی چون سطوح مقاومت و حمایت، کانال‌ها، میانگین‌های متحرّک و شاخص‌هایی چون سطوح فیبوناچی و... به صورت خلاصه و اجمالی معرّفی شده‌اند. برای درک بهتر مفاهیم، چند مثال واقعی از نوسانات قیمت بیت‌کوین نیز تشریح شده‌اند.
ارزهای دیجیتال، همگی به یک شکل نیستند و ممکن است ساختارها و کارکردهای متفاوتی داشته‌باشند. در این فصل به طبقه‌بندی آنان در رده‌های ارز و پرداخت، قراردادهای هوشمند، قراردادهای پیشبینی، حوزه‌ی دیفای و... پرداخته شده و برای هر رده، چند مثال معروف نیز آورده شده است. با وجود حجم کم فصل، محتوای آن برای تحلیل فاندامنتال بسیار مهم است.
آخرین فصل کتاب مجدّداً یادآور ضرب‌المثل «تمام تخم‌مرغ‌هایت را در یک سبد قرار نده!» شده به ذکر نکات کوتاهی پیرامون ایجاد تنوّع در دارایی‌ها پرداخته است. علیرغم حجم بسیار کم این فصل، کلیدواژه‌های مهمّی را می‌توان در آن یافت که شاید جستجوی آنها و مطالعه‌ی عمیق‌تر در موردشان برای هر فرد مبتدی و حتّی نیمه‌حرفه‌ای ضروری باشد.
در ضمیمه‌ای در انتهای کتاب با عنوان «به‌روز باشید!»، وب‌سایت‌ها و منابع آنلاین بسیار مفیدی برای مطالعات بیشتر معرّفی شده است؛ از مراجعی برای پیگیری قیمت‌ها و تاریخچه‌ی قیمت‌ها تا فروم‌هایی برای بررسی تخصّصی زیرساخت ارزهای دیجیتال.
این افراد می‌توانند حداکثر استفاده را از این کتاب برده و از هر یک از صفحات آن مطالب کاملاً جدیدی یاد بگیرند:
همچنین به نظرم این کتاب می‌تواند هدیه‌ی بسیار مناسب و مفیدی برای جوانان حدود ۲۰ ساله باشد و علاوه بر آشنا کردن آنان با بازارهای مالی و الفبای سرمایه‌گذاری، ایشان را نسبت به فن‌آوری نوینی که می‌تواند آینده‌ی خودشان را نیز تحت تأثیر قرار دهد آگاه سازد.
شاید هرکس با هر سطح دانشی که این کتاب را بخواند، بتواند در آن کم و بیش دانستنی‌های جدیدی برای خود پیدا کند. امّا ممکن است این افراد استفاده‌ی کم‌تری ببرند و یا نیازشان برآورده نشود:
برای چاپ‌های بعدی، می‌توان موارد زیر را نیز جهت کامل‌تر شدن هرچه بیشتر این کتاب در نظر گرفت:
خواندن این کتاب، شما را متخصّص هیچ چیز نمی‌کند؛ امّا به شما کمک شایانی می‌کند که بدانید با چه چیزهایی طرف هستید و برای عمیق شدن در هر یک و کسب مهارت و تخصّص، از کجا باید شروع کنید و در جستجوی چه باشید، درست همچون یک نقشه‌ی راه. لذا می‌توان آن را به عنوان بسته‌ای خوب و کامل جهت برداشتن گام نخست، به هرکسی که می‌خواهد وارد دنیای ارزهای دیجیتال شود - چه سرمایه‌گذار باشد، فعّال فین‌تک، برنامه‌نویس، گیک یا حتّی فردی کنجکاو که صرفاً سؤالاتی در خصوص رمزارزها و ارزهای دیجیتالی داشته و می‌خواهد اطّلاعات عمومی بیشتری کسب کند - معرّفی کرد.
انقلابی بزرگ درحال شکل‌گیری است؛ بهتر است برای آن آماده باشید!
