زبان فارسی در تهدید

زبان فارسی بهترین زبان دنیاست. چیزی که شاید خیلی از شماها شنیده اید و شاید مثل خیلی از حرف های دیگه ای که شنیدید از اون پستوهای ذهن پان ایرانی و ناسیونالیستی نشات گرفته باشه. عده ای هم هستن که از اونور بوم افتادن و معتقدن که ما باید زبان فارسی رو کنار بذاریم چون زبان فارسی به هیچ دردی نمیخوره و اگه میخوایم پیشرفت کنیم باید زبانمون انگلیسی باشه، یا حداقل رسم الخط عربی رو دیگه بذاریم کنار رسم الخط لاتین رو کار کنیم. اما بیاید یکم بیشتر در مورد زبان بدونیم و این نظرات رو بررسی کنیم.

نکته: این متن با توجه به تجربیات و مطالعات شخصی نگاشته شده پس قاعدتا اگر کسی اطلاعات بیشتری داشت خوشحال میشم در قسمت نظرات بگه تا متن کامل تر بشه.

ساختار زبان:

هر زبانی یک ساختاری داره که با توجه به اون، کلمات دیگه ازش مشتق میشن. از لحاظ ساختاری زبان فارسی در تیره ی زبان های هند و اروپایی قرار میگیره. مثل بیشتر زبان های اروپا مثل فرانسه، آلمانی، انگلیسی و... در این گروه زبانی کلمات به صورت ترکیبی ساخته میشن و با ترکیب دو کلمه با هم یک کلمه ی جدید اختراع میشه.به عنوان مثال:

کار+گر=کارگر یا درزبان انگلیسی work+er=worker

پس از این نظر ما تفاوتی با کشورهای غربی نداریم و اگر اونها میتونن از این زبان ها استفاده کنن و کلمات پرتعداد بسازن پس ما هم میتونیم.

از لحاظ ساختار یک تیره دیگه زبانی هم داریم به اسم زبان سامی که زبان هایی مثل عربی، عبری و قبطی (که زبان مردم مصر باستان بوده) از این تیره هستن. که کلمات به این صورت ساخته میشن که یک کلمه ساخته میشه و با بردن اون کلمه به اوزان مختلف مشتق های بسیار زیادی ازش حاصل میشه. ساختن کلمه در این زبان بسیار راحته چون مثلا در زبان عربی فقط کافیه سه حرف مصدر رو پیدا کنید تا در آن واحد بشه هزاران کلمه ازش مشتق گرفت و البته مهمترین مزیت این زبان آهنگین بودنشه چون در یک وزن چندین کلمه وجود داره که میشه ازش استفاده کرد. شاید یکی از دلایلی که زبان تمام کتب آسمانی به زبان سامی نازل شدن همین باشه.

رسم الخط

عده ای به اشتباه تصور میکنن که رسم الخطی که داریم مینویسیم رسم الخط عربی است. در حالیکه اینطور نیست رسم الخط فعلی تنها اصلاح شده ی رسم الخط اوستایی و یا مانوی است که البته با رسم الخطی که توسط آن قرآن نوشته شده بود و نواقص بسیار داشت از جمله اینکه در آن رسم الخط نقطه گذاشته نمیشد ترکیب شد و نوعی جدید از رسم الخط بوجود آورد. البته مسلما نواقصی هم وجود داره که به عنوان مثال عده ای میزان زیاد نقطه و دندانه را در زبان فارسی مشکل ساز عنوان کرده اند درحالیکه به بهتر خوانده شدن زبان کمک به سزایی میکنه شاید این مشکل در سالها پیش مشکل ساز بود ولی امروز به خاطر اینکه بیشتر عناوین تایپی هست این مشکل زیاد مطرح نیست.

اما تغییر رسم الخط مشکلاتی رو ایجاد میکنه که شاید یکی از مهترین این مشکلات قطع رابطه ی نسل اینده با گذشته ی تاریخی باشه. مشکلی که امروز گریبانگیر ترکیه شده و نسل امروز هیچگونه ارتباطی با امپراتوری های با شکوه سلجوقی و عثمانی نمیتونه برقرار کنه و مسلما مشکل دیگه هزینه ایه که باید برای تغییر رسم الخط میلیون ها کتاب چاپ شده متحمل شد.

استفاده کننده ها

خوشبختانه در زبان فارسی استفاده کننده کم نداریم 110 میلیون نفر در سرتاسر جهان به این زبان تکلم و نگارش میکنن که هرروز داره تعدادشون بالاتر میره. زبان فارسی رتبه ی 10 رو در محتوای وب داره که بالاتر از زبان عربیه و در جایگاهیه که مسلما به نسبت تعداد استفاده کننده هاش و جایی که این استفاده کننده ها قرار دارن بسیار قابل تامله. برای درک بیشتر این جایگاه به میزان استفاده کننده ها و همینطور جایگاه علمی و اقتصادی کشورهایی که بالاتر از ایران هستن توجه کنید: انگلیسی، روسی، آلمانی، اسپانیایی، ماندارین(چینی)،فرانسه، پرتغالی، ایتالیایی، ژاپنی.

تاریخ:

اما شاید هیچ زبانی مانند زبان فارسی زندگی پر فراز و نشیبی نداشته باشه. زبان ایرانیان در ابتدا صرفا برای نوشتن مناسب بود و فقط میشد با آن نظریه پردازی کرد برای همین ایرانی ها در امور نظری مردمان قوی بودند. یک نظریه ی تاریخی میگه زمانی که اسکندر مقدونی به قصد کشورگشایی به ایران حمله کرد معلم او یعنی ارسطو هزاران نفر رو همراه وی راهی کرد تا کتاب هایی که از کتابخانه های پادشاه ایران بدست میارن رو با خود بیارن و ارسطو با خوندن همین کتاب ها بود که نظریه های بزرگی رو ایراد کرد که حتی بعدها بزرگانی مثل ابن سینا هم اعتراف کردن که نمیتونن چیز خاصی به بعضی نظریات ارسطو اضافه کنن. اما مشکلی که وجود داشت در کنار این همه سال تجربه ای که پشت این زبان بود فقط عده ی خاصی میتونستن ازش استفاده کنن. مسلما همگی داستان انوشیروان و اون مرد آهنگر که میخواست بچه اش سواد یاد بگیره و دیوانسالار بشه رو شنیدید.

به خاطر همین انحصارگرایی زبان فارسی بعد از اینکه مسلمان ها وارد ایران شدن و از اونجایی که مثل پادشاهان ایران سواد داشتن امری منحصر به طبقه ی اشراف نبود کم کم زبان فارسی در حال استحاله شدن بود چون چیزی که مکتوب میشه بیشتر از چیزی که گفته میشه در زبان محاوره تاثیر داره. چون زبان توسط اعراب مسلمان آموزش داده میشد و قاعدتا نوشته ها معمولا تا اندازه بسیار زیادی با زبان عربی مخلوط میشد و به نسل بعدی منتقل میشد.

بعد از اینکه سطح سواد مردم افزایش پیدا کرد در نقاط مختلفی از ایران جنبش هایی برای احیا زبان فارسی شکل گرفت که شاید مهم ترینش رو یعقوب لیث صفاری هدایت میکرد و طریقه ی نوشتار، ژ،پ،گ و چ رو یعقوب لیث وارد رسم الخط زبان کرد اما نکته ی جالب توجه اینه که چطور ایرانی ها در تک تک لحظات تاریخ خودشون تونستن از تهدید ها فرصت ایجاد کنن. بعد از ورود اسلام به ایران نه تنها زبان فارسی نابود نشد.(درحالیکه در مصر زبان قبطی عملا نابود شد و زبان عبری هم تنها به مدد یهودیان جان سالم به در برد) بلکه با سوار شدن بر موج اسلام و سپس تشیع تونست به دوردست ترین نقاط قابل کشف بشر عزیمت کنه. در کشورهایی مثل لیتوانی، البانی، بوسنی تا حدود دویست سال پیش زبان فارسی زبان رایج بود. در کشورهایی مثل اندونزی و مالزی و حتی قسمت هایی از هند زبان فارسی به عنوان زبان دوم عنوان میشه و حتی در قسمت هایی از چین به بچه ها سعدی آموزش داده میشه قسمت هایی از هند مثل کشمیر و دهلی به وضوح تاثیر زبان فارسی رو میشه دید بعلاوه اینکه در خود زبان هندی امروز کلمات بسیار زیادی از زبان فارسی وارد شده، حتی در زبان اسپانیایی و ایتالیایی خصوصا گویش های جنوب اسپانیا و جنوب ایتالیا کلمات زیادی از فارسی میشه دید. حتی گفته میشه شاه عباس صفوی شعری به زبان فارسی به پادشاه عثمانی فرستاده و در جواب پادشاه عثمانی شعری به زبان فارسی به شاه عباس برگردونده.

تهدیدها:

زبان فارسی مثل تمام چیزهایی که متعلق به مرزهای داخل این کشوره در معرض خطره بعد از مشروطه عده ای در حمایت از زبان فارسی اومدن و شروع به حذف کلمات عربی از زبان فارسی کردن و در عوض کلمات انگلیسی و فرانسه رو کیلویی ریختن توی زبان فارسی. کلماتی مثل آنتیک، رمانتیک،ترافیک و اصولا هرچیزی که آخریش ایک داره معمولا از زبان فرانسه وارد شده و چون روشن فکرهای ما معمولا توی فرانسه مشغول تحصیل بودن این قضیه دور از ذهن نیست. بعد از اون نوبت انگلستان بود که تمام رابطه های زبان فارسی با کشورهای دیگه رو قطع کنه مخصوصا در هند که عمده تاثیر زبان فارسی در این کشور بود.

امروز با توجه به تهدیدهای بسیار زیادی که دهکده ی جهانی برای زبان فارسی داره هیچگونه فرصتی به رشد و شکوفایی این زبان داده نمیشه. در جای جای دنیا کرسی های زبان فارسی در حال برچیده شدن هستن و متاسفانه دولت راهکاری برای این معضل ارائه نمیدهد. در کشور افغانستان نیز زمزمه هایی برای جایگزینی زبان فارسی وجود داره که البته نمیشه بهش خرده گرفت در حالیکه در کشور هند تا 200 سال پیش زبان فارسی زبان رسمی بود و در جای جای این کشور اشعار فارسی دیده میشد و امروز حتی پارسیان هند هم نمیتونن فارسی حرف بزنن یا در پاکستان که توی سرود ملیش فقط یک کلمه غیر فارسی هست ولی امروز نمیتونن فارسی حرف بزنن دور از ذهن نیست که افغانستان و تاجیکستان هم به تدریج به جرگه ی غیرفارسی زبانان بپیوندن و اون روزه که رئیس جمهور ما میاد و با کمال وقاحت اعلام میکنه برای پیشرفت باید زبان خودمون رو هم بفروشیم.

اما مطمئنم که زبان فارسی مثل تمام مشکلاتی که در تاریخ خودش دیده از حمله ی اسکندر تا حمله ی مغول ها از این برهه ی حساس تاریخی هم به سلامت عبور میکنه. به امید روزی که زبان فارسی زبان علم بشه و مردم این سرزمین بتونن با افتخار بگن که به فارسی صحبت میکنن.

این مطلب در راستای مطلبی نوشته شد که امروز بهش برخورد کردم و توی کره ی جنوبی آموزش زبان انگلیسی در سنین پایین رو ممنوع اعلام کرده بود درحالیکه ما اینجا بچه هامون رو از مهدکودک میفرستیم زبان انگلیسی یاد بگیرن در حالیکه یک نفر نمیتونه توی این کشور یک غزل حافظ رو بدون غلط از رو بخونه.

اگر تمایل داشتید متن قبلی رو هم مطالعه کنید: